ការប្រារព្ធបុណ្យមាឃបូជា

មាឃបូជា ជាពីធីបុណ្យមួយដែលមានសារៈសំខាន់នៅក្នុងពុទ្ធសាសនា ។ ពិធីបុណ្យព្រះ ពុទ្ធសាសនា មួយនេះ ត្រូវបានគេសង្កេតឃើញមានការប្រារព្ធឡើងដោយពុទ្ធសាសនិក ខ្មែរនៅប្រទេសកម្ពុជា ខ្មែរក្រោមនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ឬភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសវៀត ណាម ពុទ្ធសាសនិកលាវនៅ ក្នុងប្រទស លាវ និងពលរដ្ឋថៃនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រថៃ។ ពិធីបុណ្យនេះ ប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃ ១៥ កើតខែមាឃ នៃចន្ទគតិរៀងរាល់ឆ្នាំ ។ ការប្រារព្ធ ពិធីបុណ្យនេះ ក្នុងបំណងរំឭកដល់ព្រឹត្តិការណ៍ ២ សំខាន់ៗ នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាគឺ៖

៥៨៨ ឆ្នាំ មុនគ្រិស្តសករាជ នៅក្នុងវត្តវេឡុវ័ន ឋិតនៅក្នុង កលន្ទកនិវាបស្ថាន ក្រុងរាជគ្រឹះ មកធរដ្ឋ ព្រះពុទ្ធ សមណគោត្តម ទ្រង់បានប្រកាសបង្កើតព្រះពុទ្ធ សាសនាឡើង ក្នុងលោកតាមរយៈ «ចតុរង្គសន្និបាត» ដែលមានសមាជិកព្រះ អរហន្តសាវ័កចំនួន ១.២៥០ អង្គ ។

១. រំឮកដល់ថ្ងៃ ចតុរង្គសន្និបាត (អានថា៖ ចៈ ឬ ចា-តុ-រ៉ង់-គៈ-សន់-និ-បាត) នៃព្រះ ភិក្ខុសង្ឃទាំង ១២៥០ អង្គ នាថ្ងៃ ១៥ កើត ខែមាឃ នៅក្នុងវត្តវេឡុវ័ន ឋិតនៅក្នុង កលន្ទកនិវាបស្ថាន ក្រុងរាជគ្រឹះ មកធរដ្ឋ ក្នុងសម័យសព្វថ្ងៃនេះ សំដៅត្រង់ ប្រទេសឥណ្ឌាដែលហៅថា ប៊ិហារ (ពិហារ) ។

២. រំឭកដល់ថ្ងៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ដាក់អាយុសង្ខារ គឺពេលនោះព្រះអង្គមានព្រះជន្ម បើគិតតាមខែនៅខ្វះ ៨ ខែ និងបើគិតតាមចំនួនថ្ងៃ នៅខ្វះ ៨៨ ថ្ងៃ ទៀត នឹងគម្រប់ ៨០ ឆ្នាំគត់ ដែលព្រះអង្គនឹងផុត អាយុសង្ខារ (យាងចូលនិព្វាន) ។

ពាក្យ «មាឃបូជា» ៖

តាមភាសាបាលីសកលគេហៅពិធីបុណ្យនេះថា Mãgha Pujã (អានថាៈ ម៉ាឃៈ ប៉ូឆា) ភាសាខ្មែរហៅថា មាឃបូជា (ត្រូវអានថា៖មាឃៈបូជា មិនត្រួវអានថា មាឃ-បូជា ឡើយ) ជនជាតិថៃហៅថា มาฆบูชา (អានថាៈ ម៉ាឃៈបូឆា) និងជនជាតិលាវនៅប្រទេសលាវហៅ ថាມະຄະບູຊາ (អានថាៈ ម៉ាឃៈបូឆ្សា) ។

អត្ថន័យៈ

យោងតាមវចនានក្រមខ្មែររបស់ សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត (ជោតញ្ញាណោ) ត្រង់ទំព័រ ៨៧២ បានពន្យល់អត្ថន័យត្រង់ពាក្យ « មាឃបូជា» ថា ការបូជានៅក្នុង ខែមាឃ ឬពិធីបុណ្យមួយសម្រាប់ពុទ្ធសាសនា ធ្វើក្នុងថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃ ។

មាឃបូជា មាឃៈ– សំ. បា. ( ន. ) (មាឃ + បូជា) ការធ្វើបូជាក្នុងខែមាឃ ។ ឈ្មោះ បុណ្យ មួយសម្រាប់ពុទ្ធសាសនា ធ្វើក្នុងថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃ រំឮកដល់សាវកសន្និបាត “ការប្រជុំសាវ័ក” នៃព្រះសម្ពុទ្ធដែលហៅថា ចាតុរង្គសន្និបាត “ការប្រជុំមានអង្គបួន” គឺ

១- ថ្ងៃនោះព្រះ ចន្ទ្រចរចូលដល់មាឃនក្សត្រ (ថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃ); ២- ព្រះភិក្ខុសង្ឃ ចំនួន ១.២៥០ រូប ឥតបានមត់កំណត់ពេលគ្នាជាមុនសោះក៏ស្រាប់តែមកប្រជុំព្រមគ្នា ក្នុងសំណាក់ព្រះបរមសាស្តា; ៣- ព្រះភិក្ខុសង្ឃទាំងអម្បាលនោះសុទ្ធតែជា ឯហិភិក្ខុ ដូចគ្នាទាំងអស់; ៤- ព្រះភិក្ខុសង្ឃទាំង នោះសុទ្ធតែជាព្រះអរហន្ត ។

ការប្រជុំមានអង្គ ៤ ដូច្នេះ ក្នុងពុទ្ធសម័យមានតែម្ដងគត់; ក្នុងវេលានោះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សម្ដែង ឱវាទបាតិមោក្ខ …។ ពួកពុទ្ធមាមកជនគ្រប់ប្រទេសក្នុង សាសនកាលរៀង មក កំណត់ យកថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមាឃរាល់ឆ្នាំថា ជាថ្ងៃសំខាន់មួយក្នុងការធ្វើបូជា : ថ្ងៃមាឃបូជា, ធ្វើមាឃបូជា, បុណ្យមាឃបូជា ។ «វចនាក្រមខ្មែរ (ជ.ណ.) ទំព័រ. ៨៧២»

ពិធីបុណ្យមាឃបូជានេះ លោក ធម្មបណ្ឌិត ហេង មណីចិន្តា នាយកអង្គការពុទ្ធសាសនា ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ បានធ្វើការអត្ថាធិប្បាយមួយថា បុណ្យនេះប្រារព្ធឡើងដើម្បីរំលឹកដល់ថៃ្ង ដែល ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ ប្រកាសបង្កើត ព្រះពុទ្ធសាសនាឡើងក្នុងលោក នាប្រទេស ឥណ្ឌាកាលពី ៥៨៨ ឆ្នាំ មុនគ្រិស្តសករាជ នាថៃ្ង ១៥ កើត ខែមាឃ ក្រោយពីការត្រាស់ ដឹងរបស់ព្រះអង្គចំនួន ៩ ខែគត់ ។ ការបង្កើតព្រះពុទ្ធ សាសនា ក្នុងឋានៈជាអង្គការសា សនាមួយនេះ ធ្វើឡើងនៅក្នុងចំណោម ព្រះសង្ឃចំនួន ១.២៥០ អង្គ ជាសមាជិក ក្នុង អង្គមហាសន្និបាតមួយ ដែលបាននិមន្តមកពីគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈទាំងអស់ ។ នៅក្នុងមហា សន្និបាតនោះ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់បានប្រកាសនៅគោលការណ៍ ចំនួន ១១ ប្រការ សម្រាប់ឲ្យសមាជិកមហាសន្និបាតទាំងអស់កាន់យកជាវិថីជីវិត និងសម្រាប់យកទៅ ផ្សព្វផ្សាយ ដល់ជនដទៃទៀត ឲ្យបានយល់ពី ពុទ្ធសាសនា ។ គោលការណ៍ ទាំង ១១ ប្រការនេះ មានឈ្មោះជា ភាសាបាលីថា “ឱវាទបាដិមោក្ខ” ដែលពុទ្ធសាសនិកជនម្មាក់ៗ ត្រូវយកមកសិក្សា ឲ្យយល់ដឹង និងអនុវត្តដូចតទៅ៖

១.គោលបំណងៈ គោលបំណងរបស់របស់ ព្រះពុទ្ធសាសនា ឬក៏ដូចជា គោល បំណងរបស់ពុទ្ធសាសនិក ម្នាក់ៗ គឺ សែ្វងរកនិព្វានដែលប្រែថា សភាវប្រាសចាក ទុក្ខមិនមាន សេចក្តីទុក្ខ មិនមានបញ្អា នៅក្នុងដួងចិត្តរបស់ខ្លួន ពាក្យនិព្វាននេះ មានន័យស្មើនិង ពាក្យថា “សន្តិ “ដែលប្រែថា” សេចក្តីស្ងប់ ” ។ យើងអាចនិយាយ ថា គោលបំណង របស់ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺការបង្កើតឡើងនូវ សន្តិភាព ក្នុងដួងចិត្ត នេះដែរ ក៏ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃ សន្តិភាពក្នុងសង្គម ដែលខ្លួនរស់នៅផង ។ ការកាន់ ព្រះពុទ្ធសាសនា គឺជាការប្រឹងប្រែង ដើម្បីបង្កើតសន្តិភាពដល់ខ្លួន និងចូលរួមចំ ណែកដល់សន្តិភាពសង្គម និងពិភពលោក នេះជាកាតព្វកិច្ច ដែលពុទ្ធសាសនិក ម្នាក់ៗ ត្រូវប្រឹងប្រែងធ្វើឲ្យសម្រេច ។

២. គោលដៅ : សន្តិភាព ឬ និព្វានមិនមែនកើតឡើងដោយការសុំបន់ស្រន់បួងសួងទេ និងក៏មិនអាច កើតឡើងដោយសារផ្តល់ ឬប្រទានឲ្យ ដោយចិត្តស្រឡាញ់ មេត្តារបស់ អាទិទេព ឬព្រះជាម្ចាស់ អង្គណាមួយឡើយ សន្តិភាពនេះ កើតដោយសារការសន្សំ របស់សកម្មភាព ៣ យ៉ាងគឺ៖

ក. ការមិនធ្វើអាក្រក់ ការកម្ចាត់អំពើអាក្រក់ ការកម្ចាត់អំពើអាក្រក់ និងការពារអំពើអាក្រក់ គ្រប់ប្រភេទ មិនឲ្យកើតក្នុងជីវិតរស់នៅទាំងផ្លូវកាយនិងផ្លូវសម្តី។
ខ. ការធ្វើអំពើល្អ បង្កើតអំពើល្អ និងរក្សាអំពើល្អឲ្យ ស្ថិតសេ្ថរគង់វង្សក្នុង ជីវិតរស់នៅប្រចាំ ថៃ្ង ទាំងអំពើល្អ ខាងផ្លូវ កាយនិងផ្លូវសម្តី ។
គ. ពង្រឹងចិត្តដែលជាមូលដ្ឋាននៃអំពើ ដោយកម្ចាត់កិលេស ឬមេរោគដែលតោងចិត្តឲ្យ អស់ទៅរហូត ដល់ចិត្តស្អាតបរិសុទ្ធ មិនមានសភាវៈអាក្រក់ស្ថិតនៅ ។
៣. លក្ខណៈរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនិកជន៖

លក្ខខណ្ឌទី១៖ មានការអត់ធ្មត់ក្នុងការធ្វើអំពើល្អ និង កម្ចាត់អំពើអាក្រក់ ។
លក្ខខណ្ឌទី២៖ មិនប្រើអំពើហិង្សាក្នុងការរស់នៅ ។
លក្ខខណ្ឌទី៣៖ មិនប្រើពាក្យបៀតបៀននិងតិៈដៀលអ្នកដទៃ។
លក្ខខណ្ឌទី៤៖ រក្សាសីល រស់នៅក្នុងច្បាប់ យកច្បាប់ជាធំ។
លក្ខខណ្ឌទី៥៖ បរិភោគ ប្រើប្រាស់វត្ថុទាំងទ្បាយដោយសន្សំសំចៃនិងស្គាល់ប្រមាណ។
លក្ខខណ្ឌទី៦៖ ចូលចិត្តភាពស្ងប់ស្ងាត់ និង បង្កើតបរិយាកាសស្ងប់ស្ងាត់។
លក្ខខណ្ឌទី៧៖ មានសេចក្តីព្យាយាមក្នុងការសម្អាតចិត្ត ធ្វើឲ្យចិត្តមានសមាធិ។

៤.មេរៀនពីបុណ្យមាឃបូជា ៖

ថៃ្ងនេះជាថៃ្ងដែល ព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ប្រកាសគោលការណ៍ទាំង ១១ ប្រការនេះសម្រាប់ ជាប្រយោជន៍ដល់ បរិស័ទយកទៅប្រើប្រាស់ៈ

ចំណុច១៖ ក្នុងឋានៈជាបរិស័ទការអនុវត្តន៍តាមប្រការទាំង ១១ នេះ នឹងនាំទៅរកសន្តិ ភាពផ្លូវចិត្តជាពិតប្រាកដ ។

ចំណុច ២៖ ក្នុងឋានៈជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គម ការមានគោលបំណងរួមមានគោលដៅ ដូចគ្នា និងការប្រ ព្រឹត្តប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះ នឹងអាចនាំមកនូវ សន្តិភាព និង ការអភិវឌ្ឍន៍ ដែលប្រកបដោយនិរន្តភាព។

ចំណុច៣៖ ក្នុងឋានៈជាក្រុមបក្សនៅ ក្នុងសង្គម ឬប្រទេសជាតិមួយ ដែលព្យាយាម សែ្វងរកនូវឱកាស ដើម្បីរក្សាសន្តិភាព និងជំរុញដល់ ការអភិវឌ្ឍន៍ដល់ ប្រទេសជាតិ តែឯងនោះ ការគោពតាមគោលការណ៍ទាំង ១១ ប្រការនេះ នឹងកាត់បន្ថយបាននូវ អស្ថិរភាពជម្លោះ និងអំពើ ហិង្សា ដែលកើតមកពីការប្រកូតប្រជែងគ្នាបាន ។
ចំណុច៤៖ ក្នុងឋានៈជាអ្នកផ្សាយសាសនា ការប្រព្រឹត្តទៅតាមគោលការណ៍នេះ នឹង នាំឲ្យមានការយោគ យល់ការផ្តល់កិត្តិយស ដល់គ្នានិងគ្នា និងការរស់នៅជុំគ្នា ក្នុងឋានៈ ជាមនុស្សជាតិបាន បើទោះជាមាន សាសនាខុសគ្នាក៏ដោយ។

ចំណុច៥៖ ក្នុងឋានៈជាអន្តរជាតិការគោរពតាមគោលការណ៍នេះនឹងនាំមកនូវនិរន្តរភាព របស់មនុស្សជាតិ បរិស្ថានធម្មជាតិ ពិភពសត្វ និងអាកាសធាតុ ដ៏យូរអងែ្វងបានដោយ មិនបាច់ព្រួយបារម្ភក្នុងការដណ្តើម គ្នា ដើម្បីរស់ឡើយ ៕